Όσο περνάει ο καιρός, όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί ενσωματώνουν σχέδια εργασίας (Projects) στο διδακτικό τους έργο. Ακόμη και οι εκπαιδευτικοί που εμμένουν στον παλιό παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας (τον «από εκεί μέχρι εκεί απ’ έξω» όπως μου αρέσει να τον αποκαλώ) ή άλλοι που τα έβλεπαν μόνο ως συμπλήρωμα της καθημερινής διδασκαλίας, έχουν αρχίσει να βλέπουν τα θετικά και το όφελος που έχει η μέθοδος αυτή στη εκπαίδευση των μαθητών τους.
Τα projects είναι πολύ καλά εκπαιδευτικά εργαλεία και προωθούν τη μαθητοκεντρική μέθοδο διδασκαλίας, όπου οι εκπαιδευτικοί καθοδηγούν τους μαθητές να ανακαλύπτουν τη γνώση και να αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους, χωρίς να χρειάζεται να διδάσκουν μονολογικά το μάθημα με τον παλιό τρόπο.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η όλο και πιο συχνή παρουσία της στην εκπαιδευτική διαδικασία κάνει τη μέθοδο Project προσιτή και εύκολη πλέον στους μαθητές μας, αφού έχουν στη διάθεσή τους μια ατέλειωτη πηγή πληροφοριών από την οποία συνήθως απέχουν μόλις μερικά κλικ του ποντικιού τους. Με τις πληροφορίες αυτές μπορούν να δημιουργούν αξιόλογες εργασίες με μορφή διαφανειών, video, ιστοσελίδων, γραφικών και άλλων πολλών.
Βέβαια, παρά τα κοινώς αποδεκτά οφέλη αυτής της μεθόδου, θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να δώσει από πριν τις κατάλληλες κατευθύνσεις, ώστε οι μαθητές να δημιουργήσουν σωστά την εργασία τους και όχι να γίνουν αντιγραφείς άλλων (plagiarism).
Αυτό συμβαίνει συχνά, επειδή κι εμείς οι εκπαιδευτικοί δεν έχουμε βρει έναν σίγουρο τρόπο που να μπορούμε να ελέγχουμε την κάθε εργασία, αλλά και το πόσο εργάστηκε ο κάθε μαθητής μας. Ίσως και γι’ αυτό είναι δύσκολο μετά να βαθμολογήσουμε τέτοιες εργασίες.
Πώς όμως μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την επιτυχία του Project αλλά και των μαθητών μας; Να μερικές ιδέες – οδηγίες που μπορεί να φανούν χρήσιμες και θα πρέπει να τις έχουμε κατά νου όταν θα τους μιλάμε για την μέθοδο Project.
1) Όποτε κρίνεται σκόπιμο, καλό είναι οι μαθητές μας να εργάζονται σε μικρές ομάδες.
Δεν πρέπει να υποτιμάμε το γεγονός ότι οι μαθητές έχουν ανάγκη για επικοινωνία και συνεργασία μέσα στην τάξη.
Πρέπει όμως να προσέχουμε τον τρόπο που δημιουργούμε αυτές τις ομάδες. Θα πρέπει να αποτελούνται και από καλούς και από μέτριους μαθητές. Έχω διαπιστώσει ότι πολλές φορές τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα κάποια πράγματα από έναν συμμαθητή τους παρά από το δάσκαλό τους. Από την άλλη πλευρά είναι ωφέλιμο για έναν καλό μαθητή να εξηγεί κάποια πράγματα σε έναν μέτριο μαθητή.
Αν οι ομάδες είναι μεγάλες τότε οι μέτριοι μαθητές συνήθως «αφήνουν» την πολλή δουλειά στους καλύτερους μαθητές. Έτσι όλο το βάρος πέφτει στους λίγους. Ένας από τους στόχους δημιουργίας τέτοιων ομάδων εργασίας, είναι να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες όλοι οι μαθητές. Οπότε πρέπει να είμαστε προσεκτικοί!
2) Να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία (τουλάχιστον για τα παιδιά των 12-13 ετών) στις δεξιότητες των μαθητών μας που θα εξασκηθούν περισσότερο και λιγότερο στην απόλυτη επιτυχία του θέματος της εργασίας.
Μην ξεχνάμε ότι ένας βασικός στόχος της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει τους μαθητές να οικοδομήσουν δεξιότητες που θα χρειαστούν για το μέλλον τους. Τέτοιες δεξιότητες είναι να συνεργάζονται σωστά και εποικοδομητικά, να οργανώνουν τις πληροφορίες που βρίσκουν, να ξέρουν να βρίσκουν τις πηγές των πληροφοριών αυτών, να τις αξιολογούν και να κρατούν αυτές που χρειάζονται.
Για να βοηθήσουμε τα παιδιά να εξασκήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες δεξιότητες, θα πρέπει τα θέματα των εργασιών να είναι σωστά επιλεγμένα και διαφόρων ειδών. Θα πρέπει δηλαδή να εξασκούν τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, την ικανότητα, τη σχολαστικότητα, την τελειότητα και την εφευρετικότητα. Να αγγίζουν δε τομείς όπως ο λογοτεχνικός, ο μουσικός, ο καλλιτεχνικός, ο μαθηματικός, ο επιστημονικός, ο περιβαλλοντικός κλπ.
Καλό είναι, τέλος, η κάθε ομάδα να μην εργάζεται πάνω στο ίδιο θέμα με άλλη ομάδα. Θα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον για όλα τα παιδιά, τη στιγμή της παρουσίασης και αξιολόγησης των εργασιών να παρακολουθούν ποικιλία θεμάτων που θα παρουσιάζονται από τους συμμαθητές τους. Οπότε μπορούμε να μοιράζουμε διάφορα θέματα ή η κάθε ομάδα να διαπραγματεύεται έναν τομέα κάποιου ενιαίου θέματος. Για παράδειγμα πριν μερικές μέρες διαλέξαμε μια χώρα της Αφρικής και κάθε ομάδα ανέλαβε έναν διαφορετικό τομέα έρευνας, άλλη για τη μουσική της, άλλη για τον τουρισμό της κλπ.
3) Να δίνουμε στους μαθητές μας γενικές και όχι συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές.
Μετά την επιλογή των θεμάτων, καλό είναι να δώσουμε γενικές οδηγίες στους μαθητές μας και όχι συγκεκριμένα βήματα. Μόνο έτσι θα αυτενεργήσουν και θα δημιουργήσουν. Στο τέλος, καλό είναι να κάνουν και την αυτοαξιολόγησή τους. Η αυτοκριτική είναι θετικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου και πρέπει να το καλλιεργήσουμε. Προσωπικά την απαιτώ στο τέλος της κάθε γραπτής εργασίας τους. Έτσι μαθαίνουν να είναι ειλικρινή μεταξύ τους και να διαχωρίζουν τη φιλία και τη συμπάθεια που μπορεί να έχουν από τη σοβαρότητα και την εργατικότητα. Στην αρχή παρασύρονται, μετά όμως το καταλαβαίνουν και το αποδέχονται.
4) Να ενθαρρύνουμε τους μαθητές μας να αναλαμβάνουν διαφορετικούς ρόλους κάθε φορά που συνεργάζονται.
Θα πρέπει να καταλάβουν τα παιδιά ότι η πραγματική συνεργασία προϋποθέτει να είναι σε θέση να εργαστούν από κοινού για κάθε τμήμα μιας εργασίας και να επιλύουν τα αντίστοιχα προβλήματα που προκύπτουν. Βέβαια, εδώ θα πρέπει οι μαθητές με ειδικές κλίσεις, όπως η σωστή σύνταξη των κειμένων, το καλό γούστο στην επιλογή μουσικών κομματιών, η πρωτοτυπία στη δομή παρουσιάσεων, να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη μας, όχι όμως να μονοπωλούν τον αντίστοιχο τομέα. Θα πρέπει όλοι να δοκιμάζουν να περνούν από πολλές φάσεις εκπόνησης ενός σχεδίου εργασίας (project).
5) Αφήνουμε τους μαθητές να έχουν τον τελικό λόγο όταν πρόκειται για το τελικό αποτέλεσμα της εργασίας τους. Συμβουλεύουμε αλλά δεν παρεμβαίνουμε!
Οι μαθητές θα πρέπει να αποφασίζουν οι ίδιοι πώς να παρουσιάζουν τις εργασίες τους. Είναι γελοίο να τους στερούμε τη δυνατότητα να κάνουν κάτι τέτοιο. Τους αφήνουμε να πάρουν πρωτοβουλία ακόμη κι αν βλέπουμε ότι κάνουν λάθος. Από τα λάθη τους θα μάθουν και θα κριθούν από τους συμμαθητές τους. Άλλωστε πρέπει να μάθουν ότι αν φοβόμαστε το λάθος, τότε δεν τολμούμε και δεν καινοτομούμε.
Θα δούμε ότι όταν καταλάβουν τον τρόπο που θα πρέπει να δουλεύουν, θα κάνουν θαύματα. Τους αφήνουμε να τολμήσουν eBooks, animation, video, παρουσιάσεις, screencast lessons, social magazines, podcasts, blogs ή οτιδήποτε άλλο δημιουργήσει το μυαλό τους. Θα πρέπει να είμαστε περήφανοι όταν τους βλέπουμε να τολμούν.
6) Πρέπει να αλλάζουμε κάθε τόσο τον τρόπο που θα παρουσιάζονται οι εργασίες στην τάξη.
Με όποιο τρόπο κι αν παρουσιαστεί η κάθε εργασία, εμείς θα πρέπει να εστιάζουμε την προσοχή μας στις δεξιότητες και στο δημιουργικό κομμάτι της. Πρέπει να εμπνεύσουμε τα παιδιά να παρουσιάσουν την εργασία τους με τη μεγαλύτερη πρωτοτυπία.
Μπορούμε εδώ να έχουμε ένα social magazine τάξης, όπου να αναρτώνται οι καλύτερες εργασίες (θα το δούμε παρακάτω).
7) Να βαθμολογούνται οι εργασίες με βάση τους στόχους και τις δεξιότητες των παιδιών.
Εδώ βασικά θα πρέπει να έχουμε ετοιμάσει από πριν κάποια σχεδιαγράμματα που θα πρέπει να συμβουλευόμαστε όταν θα αξιολογούμε τις εργασίες των μαθητών μας. Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι επειδή κάθε ομάδα θα έχει επικεντρωθεί σε διαφορετικούς στόχους από την άλλη, δεν θα πρέπει να συγκρίνουμε τις εργασίες μεταξύ τους, αλλά την κάθε μία ξεχωριστά. Θα πρέπει να βαθμολογούμε τη φαντασία, την προσπάθεια, τη δομή της εργασίας, τη δυσκολία του θέματος τις πηγές, το χρόνο αποπεράτωσής της κλπ.
Όλα αυτά καλό θα είναι να διευκρινίζονται στους μαθητές μας από πριν, ώστε να τους αποβάλλουμε το άγχος, αν δουν ότι κάποια άλλη ομάδα αποτελείται από καλύτερους μαθητές στην πλειοψηφία για παράδειγμα. Επίσης, να είμαστε επιεικείς με την αξιολόγησή μας, γιατί ίσως τα σχέδια εργασίας να είναι κάτι άγνωστο για τα παιδιά και να μην είναι εξοικειωμένα με την οργάνωση που απαιτούν. Μην ξεχνάμε ότι οι δάσκαλοι δεν πρέπει να προωθούν τη βαθμοθηρία, αυτό ανήκει στη σφαίρα επιρροής της ελληνικής Β’θμιας εκπαίδευσης.
8) Να ωθούμε τα παιδιά στη διαθεματικότητα.
Τα σχέδια εργασίας είναι πιο ολοκληρωμένα αν οι μαθητές εμβαθύνουν το διαπραγματευόμενο θέμα πολύπλευρα και μέσα από πολλές επιστήμες. Έτσι τα παιδιά συνηθίζουν να μην ερευνούν μονόπλευρα. Αυτό φυσικά δεν το απαιτούμε από σχέδια εργασίας Γλώσσας ή Μαθηματικών για παράδειγμα. Η Ιστορία προσφέρεται για διαθεματικότητα, όπως και η Γεωγραφία.
Για να κάνουμε πιο περιπετειώδη τον τρόπο εργασίας των παιδιών, μπορούμε να τους δώσουμε την ιδέα να συνεργαστούν και με παιδιά άλλων τμημάτων, ή ακόμη και μικρότερης τάξης.
9) Να δίνουμε και εργασίες με θέματα πέρα από το σχολείο και την τάξη.
Εάν είναι και όποτε είναι δυνατόν, να δίνουμε και θέματα εργασίας που να κάνουν τα παιδιά να εργάζονται έξω από τα όρια του σχολείου. Τα θέματα αυτά θα μπορούν κατ’ επέκταση να ωφελούν άμεσα το σχολείο (όπως ένας έρανος για παράδειγμα), αλλά και τα ίδια αφού θα είναι σε θέση να κατανοήσουν κάποια μαθήματα καλύτερα. Φέτος επισκεφτήκαμε 2 σούπερ μάρκετ της περιοχής του σχολείου, είδαμε και συγκρίναμε τιμές, μέσα στο πλαίσιο της ενότητας των ποσοστών των μαθηματικών ΣΤ’.
10) Να εντάσσουμε κάποια σχέδια εργασίας σε ψηφιακό portfolio ή σε κάποιο social magazine ως έπαινο για την προσπάθεια των παιδιών.
Σίγουρα όλα τα σχέδια εργασίας μπορεί να μην είναι τόσο αξιόλογα για μας, είναι όμως για τα παιδιά αφού μέσα τους βλέπουν την προσπάθειά τους. Ευχαριστιούνται λοιπόν όταν τα βλέπουν αναρτημένα στο διαδίκτυο, αλλά και για μας είναι καλό να αρχειοθετούμε μερικά ως δείγμα για την εξέλιξή τους αλλά και για την σταδιακή πρόοδό τους. Είναι, τέλος, πολύ όμορφο για τα παιδιά, να μπορούν να βλέπουν κάποια από τα έργα τους όσα χρόνια και να περάσουν. Είναι κάτι που με κάνει προσωπικά να ζηλεύω. Μακάρι να μπορούσα να δω κι εγώ κάποιες από τις εργασίες που έκανα στο σχολείο όταν ήμουν μαθητής, δηλαδή πριν από περίπου 40 χρόνια.
ΙΔΕΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 