ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ 11

Όταν ξέρουμε ότι θα βάλουμε ασκήσεις για το σπίτι και το παιδί θα ανατρέξει στο Google και θα βρει τις απαντήσεις για να μας τις φέρει έτοιμες χωρίς κάποια προσπάθεια εκ μέρους του, τότε έχουμε εμείς ως εκπαιδευτικοί, συναίσθημα ικανοποίησης ότι πετύχαμε κάποιο στόχο ή απλά ακολουθούμε την πεπατημένη κατ’ οίκον εργασία που πλέον με τα εφόδια που έχουν στη διάθεσή τους τα παιδ…ιά μόνο ρουτίνα και χάσιμο χρόνου τους προκαλεί; Δεν θα πρέπει να αλλάξουμε το τρόπο που δίνουμε τις ασκήσεις; Δεν θα πρέπει να κάνουμε το 90% της δουλειάς στην τάξη και να μην τα φορτώνουμε στο σπίτι μεταμορφώνοντας τους γονείς σε καλούς συναδέλφους; Δυστυχώς ο όγκος της δουλειάς για το σπίτι παραμένει ο ίδιος με το παρελθόν. Στο παρελθόν υπήρχε κυριολεκτική εξάσκηση στο σπίτι, αφού τα πάντα τα κάναμε μόνοι μας (τα λυσάρια βγήκαν αργότερα και ήταν μόνο για κάποια μαθήματα). Σήμερα; Σήμερα έρχονται τα παιδιά γραμμένα (έχουμε ακόμη τη συνήθεια να ελέγχουμε τετράδια, λες και αυτό είναι ΤΟ κριτήριο ποιότητας ενός μαθητή) και όταν τα βάλουμε να διαβάσουν ένα σωρό φωτοτυπίες (αυτό είναι κριτήριο της ποιότητας ενός εκπαιδευτικού, τρομάρα μας!!!) τότε προσγειωνόμαστε στην πραγματικότητα και βλέπουμε ότι «δεν έγραψαν», «οι περισσότεροι πήραν κάτω από τη βάση» κλπ. Πώς να μην αποτύχουν!, Πώς να συγκρατήσουν τη γνώση, όταν αυτή τους δίνεται έτοιμη και μας την επιστρέφουν έτοιμη μέσω φωτοτυπιών, γιατί δεν τους εκφράζει ο τρόπος που τους δίνεται… Εγώ το φωνάζω καθημερινά. Το σύστημα είναι αρχαίο όπως τα αρχαία που διδάσκονται στα σχολεία (εννοώντας το χρονικό κριτήριο και όχι την αξία του μαθήματος). Έχουμε αντιληφτεί ότι το σημερινό σύστημα είναι το ίδιο με αυτό που διδαχτήκαμε όχι μόνο εμείς αλλά και αρκετοί παλιότεροι από εμάς; Και δεν εννοώ τα βιβλία. Αυτά ανανεώνονται, εκσυγχρονίζονται… Οι μέθοδοι έχουν εκσυγχρονιστεί; Ο τρόπος προσέγγισης του γνωστικού αντικειμένου έχει εκσυγχρονιστεί; Εμείς κάνουμε κάτι για να αλλάξουμε την εικόνα μας ως εκπαιδευτικοί ή καλλιεργούμε την ίδια εικόνα με αυτή του παρελθόντος ίσως επειδή βολεύει; Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα που θα το θίξουμε εν καιρώ.

(Οι σκέψεις αυτές βγήκαν αυθόρμητα όταν κάποιος μαθητής με ρώτησε μια άσκηση που του έβαλαν για το ποια είναι η σημασιολογική αξία των μετοχών στο ποίημα «Θερμοπύλες». Μάλιστα μου είπε κοροϊδευτικά… Εδώ δεν κατάλαβα το ποίημα, τις μετοχές θέλει να καταλάβω;)

ΝΦ

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ 10: Μερικά εφόδια που πρέπει να έχουν οι μαθητές τον 21ο αιώνα.

(Σκέψεις μετά από μια ενδιαϕέρουσα συζήτηση που είχα με εκλεκτούς συναδέλϕους κάνοντας μεταξύ μας κριτική σε μια ομιλία)

Δυστυχώς η κατάσταση στην παιδεία είναι τραγική. Η ελληνική Παιδεία στέκεται στο ύψος των περιστάσεων μόνο μέσα από το μεράκι και τη διάθεση των δασκάλων. Η οικονομική κρίση δεν είναι δικαιολογία! Και την περίοδο των «παχιών αγελάδων» η παιδεία ήταν πάντα το αποπαίδι του κάθε κρατικού προϋπολογισμού, όσο για τους εκπαιδευτικούς, η λέξη «δασκαλάκος» νομίζω χαρακτηρίζει την κατάσταση. Ήταν και είναι η κατηγορία εργαζομένων που είναι πάμϕτωχοι οικονομικά, αλλά πάμπλουτοι σε ϕαντασία, κουράγιο και αγάπη για το μέλλον της πατρίδας μας, δηλαδή το παδί. Ενώ ο Έλληνας μέσα στο DNA έχει την εξυπνάδα και την εϕευρετικότητα, στους διεθνείς μαθητικούς διαγωνισμούς, οι συμμετέχοντες (εκτός εξαιρέσεων) δεν παίρνουν τη θέση που τους αξίζει. Αιτία; Για μένα το πεπαλαιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα. Το σύστημα της ϕωτοτυπίας, της αποστήθισης και του «από εδώ μέχρι εκεί απ’ έξω», χαρακτηριστικά που αποτελούν πρωτοτυπία και παραδείγματα προς αποϕυγή για πολλούς λαούς. Ένας εκσυγχρονισμός σίγουρα απαιτεί χρήματα. Με κάποιες αλλαγές του τρόπου διδασκαλίας όμως ο Έλληνας δάσκαλος μπορεί να κάνει θαύματα. Δηλαδή οι Φινλανδοί, που έχουν το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα, απευθύνονται σε καλύτερα μυαλά; Σίγουρα όχι! Έχουν όμως το καλύτερο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Ένα σύστημα που στοχεύει σε συγκεκριμένο τρόπο διαδασκαλίας, όχι υπερβολική διδακτέα ύλη (εμείς θέλουμε να μπουν τα παιδιά στο πανεπιστήμιο από το Δημοτικό) χωρίς κόπο (δεν υπάρχουν οι ατέλειωτες ώρες μελέτης σε υποχρεωτική ύλη, αλλά ατέλειωτες ώρες έρευνας σε αντικείμενα που ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ τον μαθητή), αλλά με τρόπο που κάνει το παιδί να αγαπάει να πηγαίνει στο σχολείο που δεν το υποχρεώνει να μαθαίνει ανούσια πράγματα, αλλά το μαθαίνει πώς να μαθαίνει πράγματα που το ενδιαϕέρουν έχοντας σύμμαχο στην προσπάθειά του, έναν δάσκαλο που του δείχνει το πώς θα βρει αυτό που χρειάζεται και του εξηγεί το γιατί θα πρέπει να το κάνει αυτό και μέσω αυτού να παίρνει απαραίτητες γνώσεις και εϕόδια απλά, που θα τα θωρακίσουν στις απαιτήσεις του 21ου αι. Για παράδειγμα…

Προσαρμοστικότητα. Να μπορεί δηλαδή το παιδί από μικρό να προσαρμόζεται άμεσα στις οποιεσδήποτε αλλαγές. Δυστυχώς σήμερα, ό,τι δεν προσαρμόζεται πεθαίνει. Παράδειγμα τρανό, η Kodak. Για τον 20ό αιώνα η Kodak ήταν το συνώνυμο για τη ϕωτογραϕία. Δεν προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα, πέθανε. Και μάλιστα σήμερα που οι άνθρωποι ϕωτογραϕίζουν τα πάντα χρησιμοποιώντας τη ϕωτογραϕία περισσότερο από την εποχή της ακμής της Kodak. Μέσα από το Facebook αποτυπώνουν ό,τι προσωπικό ή μη θέλουν «Να ο πρωινός μου καϕές, να το ταγεράκι που αγόρασα κλπ». Το παιδί λοιπόν πρέπει να μάθει να προσαρμόζεται στα οποιαδήποτε νέα δεδομένα της ζωής του. Αντί γι’ αυτό, εμείς του παρέχουμε καλουπωμένη γνώση (λέγε με βιβλίο ύλης) με αρχαίο τρόπο παράδοσης και συγκεκριμένα παλαιού τύπου τεστ, με μοναδικό στόχο τη μετατροπή των γνωστικών αντικειμένων σε πακέτα γνώσεων που θα πρέπει να απομνημονευτούν προσωρινά, μιας και μετά το τεστ ξεχνιούνται και μάλιστα με ευχαρίστηση από τα παιδιά ή να συσσωρευτούν στη μνήμη, για να μπουν τα παιδιά υποχρεωτικά σε κάποιο Πανεπιστήμιο. Μάλιστα, όταν μπουν, ζουν ένα όνειρο που πολλές ϕορές δεν είναι δικό τους και όταν βγουν, ζουν τον εϕιάλτη της ανεργίας. Προσαρμοστικότητα κάτω από το μηδέν για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που συνεχίζει να προτρέπει τα παιδιά σε λάθος δρόμο και σε όϕελος της παραπαιδείας.
Δημιουργικότητα: Για ποια δημιουργικότητα μιλάμε όταν τα παιδιά δεν επικοινωνούν μέσα στην τάξη, δεν μπορώ να καταλάβω. Πού είναι η δημιουργικότητα όταν τα παιδιά κάθονται όπως πριν από 50 χρόνια με μέτωπο προς το δάσκαλο ο οποίος, όπως και τότε συνεχίζει να μονολογεί; Εδώ μιλάμε πλέον για τη δημιουργικότητα του δασκάλου που ϕυσικά δεν είναι αυτός ο στόχος. Στόχος είναι η δημιουργικότητα των μαθητών ΥΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ. Θα με ρωτήσετε πώς γίνεται αυτό. Είναι πολύ απλό. Μελετάμε συγγράμματα ή ομιλίες σύγχρονων παιδαγωγών, όπως ο sir Ken Robinson, και προσαρμόζουμε μετά τα δεδομένα με τη ϕαντασία μας και τη μεθοδικότητά μας. Όταν το καταϕέρουμε αυτό, θα καταλάβουμετην επιτυχία μας από τη συμπεριϕορά των παιδιών, γιατί και με προσοχή θα μας παρακολουθούν και με προθυμία θα συμμετέχουν. Έχει μεγάλη σημασία να μάθουμε στο παιδί να επικοινωνεί και να δημιουργεί. Οι μεγάλες εταιρίες χρειάζονται στελέχη που να είναι επικοινωνιακά και δημιουργικά. Καλές οι γνώσεις, αλλά γνώση χωρίς πράξη δε λέει τίποτα. Όταν τα παιδιά μπουν στην αγορά εργασίας θα πρέπει καθημερινά να ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΟΥΝ τις γνώσεις στα δεδομένα που θα συναντούν. Κανείς δεν εϕάρμοσε τις γνώσεις που πήρε από το σχολείο ή το Πανεπιστήμιο ΑΥΤΟΥΣΙΕΣ. Συνεχώς πρέπει να τις προσαρμόζει ανάλογα και να δημιουργεί ανάλογα. Προσαρμοστικότητα και δημιουργικότητα λοιπόν είναι τα 2 βασικότερα εϕόδια που θα πρέπει να δώσουμε στους μαθητές μας μαζί με χαρακτηριστικά που είναι παραμελημένα από τα σημερινά εκπαιδευτικά συστήματα, όπως είναι το πάθος που θα πρέπει να έχουν στη δουλειά τους, τη ϕιλοδοξία για τη βελτίωσή της, η κριτική σκέψη που όμως η καλλιέργειά της είναι υποκειμενική για τον κάθε δάσκαλο και ϕυσικά την συναισθηματική νοημοσύνη που δεν υπάρχει στους πρωταρχικούς στόχους του αναλυτικού προγράμματος. Σήμερα η οργάνωση της σχολικής ζωής παραπέμπει στην οργάνωση κάποιου εργοστασίου. Χτυπάει το πρωί το κουδούνι, όπως κάποτε χτυπούσε το κουδούνι για να ξεκινήσουν οι εργάτες τη δουλειά. Μπαίνουν τα παιδιά σε τάξεις με αποκλειστικό κριτήριο την ηλικία και όχι την κλίση και το νοητικό επίπεδό τους μαζί με το δάσκαλό τους, όπως οι εργάτες πάνε να πιάσουν δουλειά με τον προϊστάμενό τους, ο καθένας στον τομέα παραγωγής που είναι υπεύθυνος. Κάποια στιγμή όλα μαζί τα παιδιά κάνουν διάλειμμα, όπως οι εργάτες. Το μεσημέρι σχολούν σε συγκεκριμένη ώρα, όπως σχολούν και οι εργάτες κλπ. Στόχος να ακολουθηθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα (βάζοντας στην άκρη το παραπρόγραμμα που είναι εξίσου σημαντικό) κάθε χρόνο για όλους το ίδιο, όπως οι εργάτες ακολουθούν αυστηρά τη γραμμή παραγωγής ενός προϊόντος που θα δοθεί στην αγορά. Το ίδιο και στο σχολείο. Ακολουθείται ένα πρόγραμμα που θα προετοιμάσει το παιδί για το Πανεπιστήμιο που θα το παραδώσει με τη σειρά του στην αγορά εργασίας. Αυτήν την πολιτική πρέπει να ξεπεράσουμε, γιατί η Παιδεία δεν παύει να αποτελεί μέρος της πολιτικής της κάθε κυβέρνησης, γι’ αυτό και δεν έχει συνέχεια, άρα βελτίωση, αλλά αλλάζει όταν αλλάζει η κυβέρνηση ή πολλές ϕορές όταν αλλάζει και ο υπουργός. Και για να το καταϕέρουμε, χρειάζεται μια εκπαιδευτική, όχι μεταρρύθμιση, αλλά ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ.

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ 9 – Με ποιον τρόπο η τεχνολογία έχει αλλάξει το ρόλο του δασκάλου;

Είναι καλό να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία στην τάξη, αφού όλες οι συσκευές είναι πλέον μέρος της καθημερινότητας των παιδιών. Κάποτε εφευρέθηκε η πένα. Ήταν δυνατόν να μη θέλουμε την εφαρμογή της και να ωθούμε τα παιδιά να συνεχίσουν το γράψιμο με φτερό χήνας; Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και σήμερα. Τα παιδιά ζουν με την εξέλιξη της τεχνολογίας, χρησιμοποιούν συσκευές που δεν υπήρχαν όταν γεννήθηκαν και συνεχίζουν να συναρπάζονται με κάθε τι τεχνολογικά καινοτόμο.

Όταν πήγα σχολείο (1966!!!), ο δάσκαλος μάς έβαζε τρεις τρεις στα ξύλινα εκείνα παραδοσιακά θρανία με κατεύθυνση τον ίδιο και τον μαυροπίνακα που σου πλάκωνε την καρδιά. Έπρεπε να παρακολουθούμε τι λέει και πολλές φορές, για να μάθουμε κάτι «υποχρεωτικά», μας έβαζε να το λέμε όλα μαζί τα παιδιά και δυνατά. Δεν επιτρεπόταν να μιλάμε μεταξύ μας κλπ. Ήταν ένα πολύ καταπιεστικό σύστημα και μπορώ να πω ότι είμαι περήφανος που έγινα δάσκαλος ενώ πήρα μια τέτοια εκπαίδευση. Ίσως γιατί μέσα μου είχα (και έχω) την ελπίδα να συμβάλω στην αλλαγή κάποιων πραγμάτων. Η παρουσία της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια είναι αλήθεια ότι με βοήθησε στον τομέα αυτό.

Είμαι στην εκπαίδευση ακριβώς 30 χρόνια. Έχω βιώσει πολλές φάσεις της. Τα τελευταία όμως 6 χρόνια, η τεχνολογία έχει αλλάξει το ρόλο του δασκάλου πλέον. Ο δάσκαλος, από μοναδική πηγή γνώσης, έχει μετατραπεί σε καθοδηγητή του μαθητή και στο πώς θα ανακαλύψει τη γνώση. Όπως είχε πει και κάποιος συνάδελφος από Mr. Chips (θυμάστε την ταινία…) έχουν γίνει οι δάσκαλοι Mr. Jobs. Τα ξύλινα θρανία μετατράπηκαν σε διαδραστικά τραπέζια, ο μαυροπίνακας σε διαδραστικό πίνακα, το περιεχόμενο του πίνακα από εκεί που ήταν γραμμένο με κιμωλία είναι συνταγμένο και οργανωμένο σε PowerPoint presentation με δημιουργούς τα ίδια τα παιδιά, αφού και το δασκαλοκεντρικό σύστημα με τη σειρά του αντικαταστάθηκε σε μαθητοκεντρικό, ομαδοσυνεργατικό σύστημα και σε λίγο καιρό τα βιβλία θα αντικατασταθούν από e-books, iPads ή tablets. Και το ερώτημα… Όλα αυτά διευκολύνουν τη γνώση και μετασχηματίζουν το ρόλο του δασκάλου; Αναμφισβήτητα ναι!!!

Η χρήση της τεχνολογίας δίνει αίσθηση ελευθερίας στους μαθητές μας. Τους κάνει να έχουν άμεση πρόσβαση στη γνώση ανά πάσα στιγμή και ταυτόχρονα να ανακαλύπτουν νέες γνώσεις είτε χρησιμοποιώντας τα τεχνολογικά εργαλεία μόνοι τους είτε σε συνεργασία με συμμαθητές τους (η σύγχρονη τάση πλέον). Αυτό πρέπει να ενοχλεί το δάσκαλο; Όχι, ίσα ίσα η σύγχρονη εποχή θέλει ενεργούς μαθητές. Μαθητές που θα διψούν για ανακάλυψη της γνώσης και όχι για γνώση που θα τους τη σερβίρει έτοιμη ο δάσκαλος με τον τρόπο που θέλει αυτός και που μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να είναι ξένος με τη νοοτροπία του μαθητή και να τον δυσκολεύει αφάνταστα. Η τεχνολογία και τα εργαλεία της αποτελούν μέρος της εποχής των σημερινών μαθητών, τους φέρνει τον κόσμο μπροστά τους ακόμη κι αν αυτοί βρίσκονται μέσα στην τάξη τους.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να χρησιμοποιήσει κάποιος την τεχνολογία στην τάξη και να παρασύρει τους μαθητές του σε ένα απίθανο ταξίδι διαρκούς γνώσης. Άλλα τεχνολογικά εργαλεία έχουν ένα κόστος (η αγορά ενός tablet για παράδειγμα) και άλλα είναι δωρεάν. Οι εποχές είναι δύσκολες για τέτοια έξοδα, είναι αλήθεια. Υπάρχουν όμως τρόποι που ένας δάσκαλος μπορεί να δώσει αυτό το «κάτι καινούργιο και καινοτόμο» στους μαθητές του, χωρίς έξοδα. Για παράδειγμα να τους δίνει τα μαθήματα σε παρουσιάσεις ή screencast video lessons που εντυπωσιάζουν. Για όλα υπάρχει λύση. Όρεξη, φαντασία, μεράκι και ξεβόλεμα χρειάζεται.

Όλα αυτά βέβαια που αναφέρονται εδώ για να έχουν επιτυχία προϋποθέτουν να αφήσουμε τους μαθητές μας να οδηγηθούν μόνοι τους στη γνώση με βάση την κλίση τους και τα γούστα τους. Αυτό λίγο μας φοβίζει, όπως κι εμένα στην αρχή όταν τόλμησα να εφαρμόσω τη μέθοδο της αντίστροφης τάξης στο μάθημα της ιστορίας. Σας πληροφορώ λοιπόν ότι ενώ στην αρχή αισθανόμουν μια σχετική ανασφάλεια και ευθύνη για τις γνώσεις που παίρνουν (πολλές φορές έρχονταν στην τάξη και γνώριζαν άσχετα πράγματα από αυτά που, κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να γνωρίζουν) με τον καιρό διαπίστωνα ότι γνώριζαν όχι μόνο τις απαραίτητες γνώσεις ενός μαθήματος αλλά και πολλά περισσότερα. Βλέπετε τα παιδιά αρέσκονται στο να ψάχνουν και να ανακαλύπτουν. Το μυστικό λοιπόν είναι να τα κάνουμε να καταλάβουν ότι τη γνώση την ανακαλύπτεις και τη χρησιμοποιείς όχι μεμονωμένη, αλλά σε συνδυασμό με άλλα αντικείμενα (διαθεματικά). Το μυστικό για όλα αυτά είναι η σωστή καθοδήγηση από το δάσκαλο που θα πρέπει, ιδιαίτερα σε τέτοιες καινοτόμες δράσεις να έχει σχέδιο και φαντασία.

Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί, και κυρίως οι καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ισχυρίζονται ότι κάτω από την πίεση της ύλης και του χρόνου δεν μπορούν να συμπεριλάβουν την τεχνολογία στο μάθημά τους. Προσωπικά δεν το παραδέχομαι. Σίγουρα υπάρχουν μαθήματα που ο καθένας θα δυσκολευόταν (όχι πως δε γίνεται, επιμένω) να εξοπλίσει με τις νέες τεχνολογίες το μάθημά του (αρχαία ίσως;), αλλά υπάρχουν μαθήματα (ιστορία) που άνετα μπορούν να αλλάξουν δομή διδασκαλίας, βάζοντας το μαθητή στη θέση του ερευνητή – δασκάλου. Εδώ πλέον, εκτός από το μεράκι και τη φαντασία, χρειάζεται και ξεβόλεμα, αναζήτηση νέων διδακτικών μεθόδων κλπ. Μόνο τότε θα κάνουμε πιο ενδιαφέρον το μάθημα στο μαθητή με αποτέλεσμα τη μείωση της επιθετικότητάς του και της αδιαφορίας του στην τάξη. Αλήθεια, έχουμε ποτέ αναρωτηθεί, γιατί τόση αδιαφορία και ταυτόχρονα τόση φασαρία στα μαθήματα; Γιατί τέτοια αταξία και ζωηράδα μέσα στην τάξη; Δεν είναι δυνατόν να τα φορτώνουμε όλα σε δικαιολογίες του στυλ «εφηβεία». Θα πρέπει κι εμείς ως εκπαιδευτικοί να αναρωτηθούμε και να αναλάβουμε το μερίδιο της ευθύνης που μας αναλογεί και που κατά τη γνώμη μου, είναι μεγαλύτερο από το μερίδιο ευθύνης που έχει ο μαθητής.

Οι διορατικοί δάσκαλοι που βλέπουν τα τεχνολογικά εργαλεία, ως βοηθό που θα διευκολύνουν τους μαθητές να κατακτήσουν τη γνώση που τους προσφέρεται αρχίζουν τελευταία να υπολογίζουν και στη βοήθεια μιας συσκευής που υπάρχει στις τσέπες των μαθητών τους. Μιλάω φυσικά για τα κινητά τηλέφωνα των μαθητών που έχουν πλέον τεράστιες δυνατότητες, αφού δεν είναι πια απλά τηλέφωνα αλλά έξυπνες συσκευές (smartphones) που έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν κι αυτά, στο μέτρο του δυνατού, το έργο του δασκάλου. Ένα παράδειγμα θα πω. Όσοι δάσκαλοι χρησιμοποιούν το EDMODO θα έχουν διαπιστώσει ότι η συγκεκριμένη εκπαιδευτική πλατφόρμα, δεν προσφέρει μόνο συνεχείς πληροφορίες για τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών τους ή ποια έγγραφα μεταφέρονται ανά πάσα στιγμή, ή ποιες εργασίες παραδόθηκαν, όλα αυτά συμβαίνουν και στο κινητό τηλέφωνο των μαθητών τους, οι οποία πληροφορούνται ανάλογα αυτά που τους επιτρέπονται και διαρκώς. Η απελευθέρωση της χρήσης τέτοιων smartphones απελευθερώνει άλλο ένα όπλο – σύμμαχο στην προσπάθεια που καταβάλλουν καθημερινά δάσκαλος και μαθητής με στόχο τη γνώση και τη συνεργασία. Σε πιο προχωρημένο επίπεδο, οι μαθητές μέσω των smartphone τους θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνουν τα εκπαιδευτικά blog τους, να ενημερώνουν το social magazine της τάξης τους κλπ.

Πώς όμως πρέπει να ξεκινήσουμε να χρησιμοποιούμε τα τεχνολογικά εργαλεία στην τάξη μας; Ορίστε μερικές απλές συμβουλές από τη δική μου εμπειρία!

1. Πρώτα πρέπει να σχεδιάζουμε ποια τεχνολογικά εργαλεία χρειάζονται στην τάξη μας. Τα τεχνολογικά εργαλεία δεν πρέπει να έχουν μοναδικό σκοπό την διευκόλυνση της παράδοσης ενός μαθήματος μόνο, αλλά θα πρέπει να σκοπεύουν στη διευκόλυνση και της διδασκαλίας από μέρους του δασκάλου αλλά και της μάθησης από μέρους των μαθητών. Αν είναι μονόπλευρη, τότε καλύτερα να μη χρησιμοποιούνται.
2. Δε χρειάζεται να αγοράζουμε τεχνολογικό υλικό τελευταίας μόδας. Όλα αυτά είναι πανάκριβα και καλό θα είναι να μάθουμε στους μαθητές μας την έννοια της οικονομίας και της λογικής στην αγορά gadget.
3. Ψάχνουμε στο διαδίκτυο για πληροφορίες που έχουν να κάνουν με απορίες μας πάνω σε θέματα χρήσης τεχνολογικού υλικού. Ρωτάμε συναδέλφους που γνωρίζουν, δεν ντρεπόμαστε!
4. Δεν απογοητευόμαστε με τις πρώτες δυσκολίες. Πρέπει να έχουμε υπομονή και επιμονή. Όλοι αυτοί γύρω μας που γνωρίζουν πράγματα και τους θαυμάζουμε, κάπως έτσι ξεκίνησαν κι αυτοί. Μια καλή πηγή ενημέρωσης και υποδείξεων (know how) είναι και οι μαθητές μας, μην το ξεχνάμε αυτό!!!
5. Εστιάζουμε την προσοχή μας όχι στην επίδειξη γνώσεων πάνω σε τεχνολογικό υλικό, αλλά πώς αυτό το υλικό θα βοηθήσει την εκπαίδευση των μαθητών μας και όχι να την εμποδίζει.

Ν.Φ

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ – 8

Ποιες είναι οι σύγχρονες σχολικές αίθουσες;

Οι παραδοσιακές αίθουσες διδασκαλίας, αυτές  μέσα στις οποίες  σίγουρα μεγάλωσα και δίδαξα κι εγώ, πραγματικά δεν αγγίζουν πλέον το σημερινό  παιδί. Όχι λόγω των εκπαιδευτικών, όχι επειδή ο δάσκαλος δεν κάνει καλή δουλειά, αλλά  με τον τρόπο που είναι οργανωμένη εδώ και δεκαετίες. Η ιδέα ότι τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα καθισμένα σε γραμμές κοιτάζοντας στο μπροστινό μέρος της αίθουσας προς το δάσκαλο και τον πίνακα, είναι  γνωστό ότι κρίθηκε  αναποτελεσματική ήδη από το 1300, με απόδειξη έναν διάσημο πίνακα (Medieval University Classroom) που δείχνει πώς έμοιαζε μια τέτοια  τάξη στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια την εποχή εκείνη. Και όταν τον κοιτάς, γελάς, γιατί υπάρχει μαθητής που κοιμάται, υπάρχουν μαθητές που μιλούν ο ένας στον άλλο και υπάρχει και ο φουκαράς ο  καθηγητής στο μπροστινό μέρος του δωματίου που προσπαθεί να δώσει μια διάλεξη ελπίζοντας ότι ο κάθε μαθητής  του κάτι θα μάθει. Έτσι, ο προβληματισμός  μας πλέον είναι αν η δομή της τάξης είναι κάποια από τις αιτίες  του κακού της ελληνικής (και όχι μόνο) εκπαίδευσης, αλλά και  ποιες νέες δομές θα μπορούσαμε να σχεδιάσουμε ώστε να δημιουργήσουμε μια καλύτερη αίθουσα που θα την κάνει ενδιαφέρουσα στα μάτια των σημερινών «απαιτητικών» παιδιών.

Στην εκπαίδευση εργάζομαι 30 χρόνια. Μέσα στα χρόνια αυτά, προσπάθειες  εκσυγχρονισμού υπήρξαν αλλά δεν ήταν κατά τη γνώμη μου ουσιώδεις, δεν ήταν τόσο καινοτόμες όσο μας τις παρουσίαζαν. Όλες οι προσπάθειες γίνονταν και συνεχίζουν να γίνονται επιδερμικά, ώστε να μην κλονιστεί το σύστημα που με τα πλοκάμια του δεν αφήνει να εξελιχτούν τα πράγματα με τον τρόπο που  θα μπορούσαν να πάνε μπροστά. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Εδώ το θέμα μας είναι οι σχολικές αίθουσες.

Πριν κάποια χρόνια ο διαδραστικός πίνακας αντικατέστησε τον παραδοσιακό πίνακα κιμωλίας ή μαρκαδόρου και αμέσως διαπιστώθηκε ραγδαία μείωση της απόσπασης προσοχής των παιδιών, αύξηση του ενδιαφέροντός τους και τέλος βελτίωση της απόδοσής τους στα μαθήματα. Μετά από λίγο, το κείμενο του μαθήματος αντικαταστάθηκε (από πολλούς συναδέλφους) από διαφάνειες PowerPoint και You tube video, και σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις που ο δάσκαλος είχε μεράκι, κάποια μαθήματα μετατράπηκαν σε screencast video lessons με αποτέλεσμα το παιδί να καλύπτει με μεγαλύτερη άνεση τα κενά του. Αν μέσα σε όλα αυτά, προσθέσουμε και τα Flash Cards με τα οποία ο κάθε μαθητής μελετάει αυτά που πρέπει, χωρίς να αποσπάται ο διαθέσιμος χρόνος του σε ανούσιες λεπτομέρειες και μάλιστα , ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ, χωρίς τη βοήθεια των γονιών του, κάνοντας και την αυτοαξιολόγησή του στο τέλος, τότε βλέπουμε έναν μαθητή να προσπαθεί μόνος του, να γίνεται απαιτητικός, να μαθαίνει να ανατρέχει στις πηγές της γνώσης κάτω από τη στενή καθοδήγηση του δασκάλου του και να συνεργάζεται με τους συμμαθητές του εποικοδομητικά.

Για να πετύχει όμως ο δάσκαλος αυτό το τελευταίο, θα πρέπει να εγκαταλείψει την ιδέα της παραδοσιακής τοποθέτησης των θρανίων σε σειρές και στήλες και θα πρέπει να τα οργανώσει σε τραπέζια εργασίας, τοποθετώντας τους μαθητές ανά 4 και δίνοντάς τους την ευκαιρία να κάνουν κάτι που έλειπε παντελώς από την παραδοσιακή τάξη. ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΟΥΝ μεταξύ τους, και ΝΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΟΥΝ. Αυτά βέβαια για να έχουν αποτέλεσμα θα πρέπει να εφαρμόζονται μεθοδικά και εντατικά, γιατί πολλοί συνάδελφοι τοποθετούν τα παιδιά σε ομάδες αλλά χωρίς να τους δίνουν την ευκαιρία να συνεργάζονται.

Τέλος, για να έχουμε αποτελεσματική εκπαίδευση και τα παιδιά να έρχονται κυριολεκτικά ευχάριστα στο σχολείο, θα πρέπει να προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο. Θα πρέπει τα παιδιά να έχουν τη δυνατότητα να φέρνουν στο σχολείο τα laptop που έχουν ή τα iPads, ή ακόμη και τα smartphones. Στο χέρι μας είναι να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι όλα αυτά τα gadgets είναι εργαλεία μάθησης. Θα πρέπει να τους δείξουμε λοιπόν, τον τρόπο που θα πρέπει να τα χρησιμοποιούν. Αυτά που ακούμε ότι κάποια παιδιά χρησιμοποιούν όλη αυτήν την τεχνολογία μόνο για να παίζουν, οφείλεται σε κακή ενημέρωση των παιδιών αυτών και φυσικά στο δικό μας φόβο που τους τον μεταδίδουμε. Όλα αυτά όμως για να γίνουν πραγματικότητα, θα πρέπει να αποφασίσουμε πρώτα εμείς οι εκπαιδευτικοί να ξεβολευτούμε αρκετά, να επιμορφωθούμε, να παρουσιάσουμε καινοτόμες εκπαιδευτικές μεθόδους με πολλή φαντασία και να προσαρμόσουμε ανάλογα τον τρόπο διδασκαλίας μας σε σύγχρονα εκπαιδευτικά πρότυπα. Τέλος πάντων να μην ξεχνάμε ότι αντικείμενο της εργασίας μας είναι το παιδί και είμαστε υποχρεωμένοι να προσαρμοζόμαστε εμείς, στο μέτρο του ορθού, στην εποχή των παιδιών και όχι να αναγκάζουμε τα παιδιά να υποχωρούν στον παλαιολιθικό δικό μας τρόπο εκπαίδευσης, γιατί τότε δε θα μιλάμε πια για πρόοδο, αλλά για επικίνδυνη στασιμότητα.

Ν.Φ

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ – 7

Από τη μέθοδο PISA, στο μνημόνιο εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Τελικά η εισαγωγή στα πρότυπα σχολεία της χώρας, θα γίνεται πλέον με τη μέθοδο Pisa. Ξαφνιάζομαι, γιατί αυτή η δοκιμασία αξιολόγησης δεν διδάσκεται, δεν απαιτεί μελέτη κάποιας συγκεκριμένης ύλης (λέγε με αποστήθιση, φροντιστήριο κλπ), αλλά αντιθέτως προϋποθέτει συνδυασμό των ήδη κεκτημένων γνώσεων και εφαρμογή τους σε καθημερινές συνθήκες. Η επιλογή αυτού του είδους αξιολόγησης με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο, αρκεί να μην υπάρχουν αποκλίσεις και περίεργες προσαρμογές στην ιδιαίτερη ελληνική πραγματικότητα. Άλλωστε είναι καιρός να αντιληφθούμε ότι το κυριότερο μέτρο επιτυχίας για μια χώρα δεν αποτελεί μόνο η οικονομική της βελτίωση, αλλά κυρίως η «συχνή», πολύ καλή επίδοση του εκπαιδευτικού της συστήματος σε διεθνείς διαγωνισμούς. Βέβαια εμείς, εδώ στην Ελλάδα, είμαστε ακόμη στη φάση του «καλύτερο πτυχίο είναι αυτό που οι σπουδές του διαρκούν περισσότερο» και όχι στο πόσο εύκολα με το πτυχίο αυτό θα απορροφηθούμε στην αγορά εργασίας. Δεν μας προβληματίζει καθόλου, βλέπετε, το γεγονός ότι υπάρχουν χιλιάδες άνεργοι πτυχιούχοι, ούτε έχουμε καταλάβει ότι καλύτερη ζωή, καλύτερα προσόντα, «καλύτερες δουλειές» δε σημαίνουν αυτόματα και «πτυχίο». Είναι κρίμα να σπαταλιέται τόσο μεγάλο μέρος του δυναμικού των νέων μας σε άστοχες επιλογές που είναι αποτέλεσμα ενός εξίσου άστοχου εκπαιδευτικού συστήματος που δεν κάνει τίποτε άλλο από το να ταξινομεί ανθρώπους με κριτήριο συγκεκριμένες γνώσεις.

Αλήθεια όμως, γιατί τόσες άλλες χώρες διαπρέπουν; Τι κρύβεται πίσω από την επιτυχία όλων αυτών των εκπαιδευτικών συστημάτων; Είναι κάτι που με προβληματίζει και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που η ελληνική κοινωνία χρειάζεται φρέσκο, καταρτισμένο εργατικό και επιστημονικό δυναμικό περισσότερο από ποτέ. Συμφωνώ με τη γνώμη φίλων και συναδέλφων που λένε ότι δε γίνεται να αντιγράψουμε κάποιο άλλο εκπαιδευτικό σύστημα. Όμως βλέπουμε ότι και με το υπάρχον δε γίνεται τίποτα, αφού συνεχίζει να στηρίζεται στην αποστήθιση, το φροντιστήριο και γενικά το οικονομικό ξεζούμισμα των οικογενειών. Μέχρι πρότινος αυτό δε φαινόταν και τόσο. Ο Έλληνας δεν το ένιωθε στην τσέπη του. Τώρα όμως βιώνει οικονομική κρίση. Όλα αλλάζουν. Μέχρι και το πολιτικό σκηνικό έχει αλλάξει (συγκυβέρνηση). Κι εδώ ρωτάω λοιπόν… Γιατί η παιδεία μας να μη βρίσκεται στην προτεραιότητα του μνημονίου;

Γιατί να μην έχουμε και ένα μνημόνιο εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού μας συστήματος; Ένα μνημόνιο που να καθοδηγεί τον πολίτη πώς να κάνει σωστές επιλογές εκπαίδευσης για το παιδί του. Ένα μνημόνιο που να πείθει τον κάθε πολίτη ότι είναι ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, να μαθαίνει για παράδειγμα το παιδί ότι το σχολείο πρέπει να είναι το κέντρο της ζωής του και όχι το εμπορικό κέντρο. Να μαθαίνει το παιδί από νωρίς μια σωστή οικονομική διαχείριση και όχι πώς να γίνει περισσότερο καταναλωτικό από το παιδί του γείτονα. Όσο για τους εκπαιδευτικούς;  Εδώ αναρωτιέμαι για πολλά…

Δίνεται άραγε από την πολιτεία η κατάλληλη  προσοχή στην πρόσληψη και την επιλογή των εκπαιδευτικών; Δίνεται προσοχή στην τακτική τους μετεκπαίδευση και συχνή αξιολόγηση; Τους παρέχει τη δυνατότητα να αυτενεργήσουν και να ξεφύγουν από το βιβλίο ύλης που εξακολουθεί να υπάρχει (ήμαρτον!!!) μαζί με το ένα και μοναδικό σχολικό βιβλίο; Τους δίνει τη δυνατότητα να ΜΗ δίνουν έτοιμες γνώσεις στα παιδιά αλλά να τα βοηθούν να την ανακαλύπτουν ΜΟΝΑ ΤΟΥΣ με πολλούς τρόπους;

Αλλά και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί τι πρωτοβουλίες παίρνουν άραγε; Αφήνουν τα παιδιά να εκφράζονται στην τάξη, να επικοινωνούν μεταξύ τους, να συνεργάζονται και να δημιουργούν; Αλήθεια, η δημιουργικότητα των μαθητών στην τάξη  και η φαντασία, η καινοτομία στη διδασκαλία είναι κάτι που μπορεί να κάνει τους Έλληνες εκπαιδευτικούς υπερήφανους; Μήπως έχουμε μπερδέψει εμείς οι εκπαιδευτικοί την έννοια της λέξης «απαίτηση» με τη φράση  «εκπαίδευση της φωτοτυπίας»; Γιατί η φωτοτυπία να είναι μέρος της καθημερινής διδακτικής πράξης; Γιατί να μην μπορεί να αντικατασταθεί από νεότερης τεχνολογίας μέσα (παρουσίαση, video lesson, πλατφόρμες ασυγχρονικής εκπαίδευσης κλπ); Αν κάποιος μιλήσει για έλλειψη χρημάτων, εδώ τότε θα πρέπει να μεσολαβεί το εκπαιδευτικό μνημόνιο που προανέφερα και να βάζει τα πράγματα στη θέση τους, όχι όμως με εισπρακτικά μέτρα όπως τα μνημόνια που βιώνουμε, αλλά με παροχές. Αν τώρα παροχές δεν μπορούν να υπάρξουν (το πιο πιθανό), υπάρχει το μεράκι και η εφευρετικότητα (τρανό παράδειγμα ο Άγγελος Πατσιάς από το Φουρφουρά της Κρήτης). Όρεξη να έχουμε, τα μανίκια σηκωμένα και να πιστέψουμε όλοι ότι όριο στην εκπαιδευτική πρόοδο δεν υπάρχει και οι προοπτικές είναι τεράστιες. Όλα τα άλλα γίνονται…